Czym jest przedsiębiorstwo społeczne?

Status Przedsiębiorstwa społecznego może uzyskać podmiot ekonomii społecznej, który spełnia kilka warunków, opisanych w Ustawie o ekonomii społecznej (treść ustawy można znaleźć tutaj). Podmiot taki musi złożyć wniosek o nadanie statusu Przedsiębiorstwa społecznego do Wojewody właściwego dla siedziby podmiotu. W przypadku podmiotów z terenu województwa świętokrzyskiego, jest to Wojewoda Świętokrzyski (link do strony internetowej ŚUW).

W celu uzyskania statusu przedsiębiorstwa społecznego – podmiot ekonomii społecznej albo jednostka tworząca podmiot ekonomii społecznej powinny spełniać łącznie następujące warunki:

Warunek 1:

Status przedsiębiorstwa społecznego mogą uzyskać podmioty, które prowadzą:

  • działalność odpłatną pożytku publicznego, o której mowa w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub
  • działalność gospodarczą, lub
  • inną działalność o charakterze odpłatnym – działalność oświatową, kulturalną i kół gospodyń wiejskich (o ile nie są działalnością gospodarczą).

Warunek 2:

Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, państwowa lub samorządowa osoba prawna nie mogą nad tym podmiotem sprawować kontroli. Wymóg ten nie dotyczy spółdzielni socjalnych utworzonych przez osoby prawne.

Warunek 3:

Działalność przedsiębiorstwa społecznego służy rozwojowi lokalnemu i ma na celu:

  • reintegrację społeczną i zawodową osób zagrożonych wykluczeniem społecznym lub
  • realizację usług społecznych.

Do uzyskania statusu Przedsiębiorstwa społecznego wystarczy, jeśli podmiot prowadzi działalność w co najmniej jednym z tych celów. Podmiot, składając wniosek o nadanie statusu Przedsiębiorstwa społecznego samodzielnie decyduje, z której z powyższych przesłanek ma uzyskać ten status. Zgodnie z ustawą, jedną z usług społecznych jest bowiem działalność w zakresie reintegracji społecznej i zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Należy pamiętać, że warunek numer 5 obowiązuje wyłącznie w Przedsiębiorstwach społecznych, które uzyskały status w związku z działaniem w celu reintegracji społecznej i zawodowej.

Warunek 4:

Przedsiębiorstwo społeczne zatrudnia co najmniej 3 osoby na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę. Każda z tych osób jest zatrudniona w wymiarze co najmniej 1/2 pełnego wymiaru czasu pracy.

Warunek 5:

W przedsiębiorstwie społecznym działającym w celu reintegracji społecznej i zawodowej,  co najmniej 30% ogółu osób zatrudnionych stanowią osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę. Każda z tych osób zagrożonych wykluczeniem społecznym jest zatrudniona w wymiarze co najmniej 1/2 pełnego wymiaru czasu pracy.

Co ważne, ogół osób zatrudnionych, to osoby świadczące pracę na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą lub umowy cywilnoprawnej lub osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą (nie będące pracodawcami) – które świadczą na rzecz przedsiębiorstwa społecznego usługi nieprzerwanie przez okres co najmniej 3 miesięcy.

Warunek 6:

Przedsiębiorstwo społeczne ma obowiązek opracowania i realizacji indywidualnego planu reintegracyjnego dla każdego pracownika, którego zatrudnienie zostało wsparte ze środków publicznych w ramach instrumentów umożliwiających sfinansowanie kosztów utworzenia lub utrzymania stanowiska pracy. Indywidualny plan reintegracyjny musi być opracowany na okres nie krótszy niż okres finansowania tego miejsca pracy i obejmować cały okres zatrudnienia.

Ponieważ indywidualne plany reintegracyjne tworzone są dopiero po zatrudnieniu pracownika, możliwa jest sytuacja, gdy na etapie wnioskowania o status Przedsiębiorstwa społecznego podmiot nie ma jeszcze tych planów opracowanych. W takiej sytuacji, podmiot może nadal uzyskać status Przedsiębiorstwa społecznego, natomiast na etapie późniejszej kontroli ze strony Urzędu Wojewódzkiego musi wykazać działania w tym obszarze.

Warunek 7:

Przedsiębiorstwo społeczne informuje osobę zagrożoną wykluczeniem społecznym, która ma przyznany specjalny zasiłek opiekuńczy o skutkach podjęcia zatrudnienia w zakresie prawa do tego zasiłku.

Warunek 8:

Partycypacyjna formuła zarządzania. Przedsiębiorstwo społeczne musi posiadać organ konsultacyjno-doradczy, w którego skład wchodzą wszystkie osoby zatrudnione w tym przedsiębiorstwie. W przypadku gdy liczba zatrudnionych przekracza 10 osób – organ może składać się z co najmniej 3 przedstawicieli osób zatrudnionych.

Kompetencje organu konsultacyjno-doradczego muszą obejmować co najmniej następujące kwestie:

  • nie rzadziej niż raz w roku zapoznanie się z wynikami działalności przedsiębiorstwa społecznego oraz wyrażanie opinii w tym zakresie;
  • opiniowanie regulaminu pracy lub zasad organizacji pracy ustalanych przez przedsiębiorstwo społeczne oraz proponowanych zmian w tym zakresie;
  • opiniowanie planowanych działań przedsiębiorstwa społecznego, w tym na rzecz reintegracji społecznej i zawodowej.

Regulacje w zakresie tworzenia organu konsultacyjno-doradczego dotyczą różnych form prawnych przedsiębiorstw społecznych, stąd w części przypadków kształtowanie struktury organizacyjnej organu brak jest dowolności. W przypadku stowarzyszeń funkcji organu konsultacyjno – doradczego nie może pełnić walne zgromadzenie członków. W przypadku spółek, rolę organu konsultacyjno – doradczego pełni rada nadzorcza albo komisja rewizyjna. Organu konsultacyjno – doradczego nie muszą tworzyć spółdzielnie socjalne, jeśli prowadzą spotkania konsultacyjne, o których mowa w art. 7a ustawy o spółdzielniach socjalnych.

Warunek 9:

Przedsiębiorstwo społeczne nie może:

  • udzielać pożyczek osobom prawnym organizacyjnie z nim powiązanym ani swoim członkom, członkom organów tego przedsiębiorstwa, osobom zatrudnionym w tym przedsiębiorstwie ani osobom, z którymi osoby zatrudnione w tym przedsiębiorstwie pozostają w związku małżeńskim, we wspólnym pożyciu albo w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia albo są związani z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli, ani zabezpieczać ich zobowiązań mieniem przedsiębiorstwa społecznego;
  • przekazywać majątku na rzecz wyżej wymienionych osób, na zasadach innych niż w przypadku osób trzecich, w szczególności jeżeli przekazanie to następuje nieodpłatnie lub na preferencyjnych warunkach;
  • wykorzystywać majątku na rzecz wyżej wymienionych osób, na zasadach innych niż w przypadku osób trzecich, chyba że to wykorzystanie wynika bezpośrednio z celu statutowego;
  • dokonywać zakupu towarów lub usług od osób prawnych organizacyjnie
    z nim powiązanych lub podmiotów, w których uczestniczą wyżej wymienione osoby, na zasadach innych niż w przypadku osób trzecich lub po cenach wyższych niż rynkowe.

Warunek 10:

Przedsiębiorstwo społeczne nie przeznacza zysku albo nadwyżki bilansowej do podziału między swoich członków, udziałowców, akcjonariuszy i osoby w nim zatrudnione. W zakresie gospodarowanie zyskiem, podstawowe znaczenie ma wywieranie pozytywnego oddziaływania na pracowników znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, społeczność lokalną lub inwestowanie w rozwój podmiotu.

Warunek 11:

Status Przedsiębiorstwa społecznego wydawany jest na wniosek podmiotu. Wniosek należy złożyć do Wojewody. Status nadawany jest w drodze decyzji administracyjnej. Składając wniosek należy wnieść opłatę skarbową w wysokości 10 zł za wydanie decyzji.

Więcej informacji o statusie Przedsiębiorstwa Społecznego można znaleźć na stronach internetowych:

Świętokrzyskiego Urzędu Wojewódzkiego

Departamentu Ekonomii Społecznej w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej